Ενετοί και Φράγκοι την είπαν Αρζαντιέρα δηλαδή Ασημένια για τα γκριζόλευκα βράχια που έβλεπαν καθώς πλησίαζαν στο νησί. Κάποιοι περιηγητές πίστευαν ότι το όνομα οφείλεται σε αρχαία ορυχεία αργύρου, τα οποία όμως δεν έχουν μέχρι σήμερα βρεθεί.
Σε αντίθεση με τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων που ανήκουν στην Αττικοκυκλαδική Μάζα και αποτελούνται κυρίως από μεταμορφωμένα πετρώματα, η Κίμωλος είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος της προϊόν έντονης ηφαιστειακής δραστηριότητας καθώς βρίσκεται στην εξωτερική ζώνη του ηφαιστειακού τόξου του Αιγαίου και τα ίχνη της ηφαιστειακής δραστηριότητας είναι ορατά παντού στο νησί: θερμές πηγές και ασυνήθιστοι γεωλογικοί σχηματισμοί που συνθέτουν τοπία σπάνιας ομορφιάς. 
Τα συνηθέστερα πετρώματα του νησιού είναι ηφαιστειακά, ρυολιθικού τύπου, παρότι δεν λείπει και ο γρανίτης.
Σε ελάχιστα σημεία εμφανίζεται το προηφαιστειακό υπόβαθρο. Μεγάλη επιφάνεια του νησιού καλύπτεται από τόφφους και τοφφίτες.
Οι τόφφοι είναι ένα ευκολοκατέργαστο, ελαφρύ 
ηφαιστειακό πέτρωμα που χρησιμοποιείται ως οικοδομικό υλικό, κομμένο συνήθως σε σχήμα ορθογώνιου παραλληλεπίπεδου. Τα κομμάτια αυτά οι κάτοικοι τα ονομάζουν «πώρια». Η εξόρυξη και η εμπορία τους αποτελούσε παλιότερα σημαντική οικονομική πρόσοδο για τους κατοίκους, αφού μεταφέρονταν με τα καΐκια σε μεγάλες αποστάσεις εντός και εκτός Ελλάδος. Τα εντυπωσιακά υπολείμματα της εξόρυξης στο δρόμο που ενώνει το Χωριό με το Κλήμα, κοντά στον Αγ. Νικόλα και στην ανατολική πλευρά του κόλπου του Αγ. Μηνά δίνουν μια ιδέα για το μέγεθος αυτής της δραστηριότητας.
Η εξαλλοίωση των ηφαιστειακών πετρωμάτων, από τα υδροθερμικά ρευστά, το νερό της βροχής και της θάλασσας, πλούτισε το νησί σε βιομηχανικά ορυκτά, κυρίως μπεντονίτη, αλλά και ποζολάνη (λευκό τσιμέντο), περλίτη, καολίνη (πορσελάνη), σιδηρομαγγάνιο (παλαιότερη εξόρυξη), βαρύτη, ζεόλιθους και λίγο θείο.
Οι ζεόλιθοι είναι ένα υλικό που βρήκε σχετικά πρόσφατα ποικίλες, σημαντικές εφαρμογές όπως είναι ο διαχωρισμός αερίων, απορρυπαντικά φιλικά προς το περιβάλλον, καθαρισμός της θάλασσας και γενικά του νερού από βαριά μέταλλα και τοξικές ουσίες, κ.α.
Συγγενικό με τα προηγούμενα είναι ένα μοναδικό είδος αργίλου, η «κιμωλία γη», που πήρε το όνομά του από το νησί, με απορρυπαντικές και φαρμακευτικές ιδιότητες, γνωστό από τα προϊστορικά χρόνια. Οι Κρήτες της Εποχής του Μίνωα έκαναν εισαγωγή μεγάλων ποσοτήτων για τη λεύκανση των μάλλινων νημάτων. Βόλοι του υλικού αυτού βρέθηκαν στο Ιερό της Άρτεμης στη Βραυρώνα και αποτελούσαν πιθανόν αφιέρωμα. Οι αθλητές την χρησιμοποιούσαν για να καθαρίζουν το σώμα τους από το λάδι. Οι Ρωμαίοι ονόμασαν «κιμωλία» και άλλες αργίλους που είχαν παραπλήσιες ιδιότητες και διαφορετική προέλευση. Η «κιμωλία γη» δεν έχει φυσικά καμιά σχέση με τη γνωστή κιμωλία του μαυροπίνακα. Απλώς η δεύτερη που το σωστό της όνομα είναι «κρητίς» δανείστηκε την ονομασία από την πρώτη επειδή της μοιάζει κάπως στο χρώμα και την αφή.
Ημιπολύτιμα ορυκτά, κυρίως ποικιλίες χαλαζία όπως αμέθυστος, αχάτης, χαλκηδόνιος, ίασπης, οπάλιος είναι συνηθισμένα στο νησί. Πολλές έγχρωμες κρυσταλλικές και μικροκρυσταλλικές ποικιλίες συναντώνται σε γεώδη (κοιλότητες πετρωμάτων με πολύχρωμες ζώνες και μεγάλους όμορφους κρυστάλλους).
Αν ανήκετε σε κείνους που αγαπούν να συλλέγουν βότσαλα θα βρείτε πολλά με ωραίες ποικιλίες των παραπάνω ορυκτών.
Στο δρόμο για την Αλυκή λίγο πριν στρίψετε για την παραλία μπορείτε να θαυμάσετε μικρά, γυαλιστερά κομψοτεχνήματα μιας ποικιλίας βαρύτη που λέγεται «ρόδο της ερήμου» γιατί μοιάζει με ολάνοιχτο τριαντάφυλλο. Στην ίδια παραλία, στην άμμο θα βρείτε πολλά κομμάτια ελαφρόπετρας.
κείμενο: Γεώργιος Αντωνίου Βεντούρης, Δέσποινα Αθανασιάδου-Βεντούρη
